Tuin van herinneringen

Een begraafplaats is als een tuin van herinneringen. De verhalen over je ouders, je grootouders, je kind misschien of partner, of je overleden huisdier wandelen in je hoofd als je aan hun graf staat. Mooie herinneringen, verdrietige. Soms speelt er een glimlach rond je mond, soms welt een traan in je ooghoek. En toch, meer en meer kiezen we om geen gedenkplaats, geen tuin van herinneringen meer te hebben. Ik heb mijn partner ook laten uitstrooien. Geen urne, geen plaats om naartoe te gaan… in overleg met zijn kinderen hoefde dit niet. Zijn as waaide in een vroeg lentezonnetje, en plots dwarrelden er 2 koolwitjes net boven het gras.  Zoals iedereen die iemand verloren is, denk je nog vaak aan hen… herinneringen aan hoe het was… toen. Voor mij is even over een begraafplaats wandelen bijna als een meditatie. De rust, de sereniteit. Ik hou van kerkhoven en van de dodencultus van andere volkeren. Het is de tuin van herinneringen van anderen… en ook van mij.

Ons begeleid bezoek aan Campo Santo (in Sint Amandsberg bij Gent) is afgelast. Maar op een mooie herfstdag ga ik er binnenkort toch heen… Luc De Vos zijn graf (be)zoeken en Mia neuriën in mijn hoofd. Of dat van Jan Hoet en hem zeggen de cultuur het moeilijk heeft momenteel, of hij ajb kan helpen. Ook geklemde grootsheid van Père Lachaisse midden Parijs ontroert mij steeds.  Zelfs mijn bezoek als 15-jarig meisje aan het Cimitero Monumentale, één van de meest indrukwekkende katholieke kerkhoven in Milaan herinner ik me nog. De opgerolde laatste wensen en boodschappen in de kieren van de graven op het Joodse kerkhof met in Praag geven steun aan wie achterblijft. De beklijvende militaire begraafplaatsen houden de herinnering aan de 1e en 2e Wereldoorlog levendig. Dit mag nooit meer gebeuren. Ook de dodencultus in Sulawesi waar de overledenen, opgedroogd en gekleed, blijven deel uit maken van het gewone leven was heel bizar om te zien. En het idee om met Allerheiligen samen met je doden te picknicken op het kerkhof zoals op de Dia del Muerto in Mexico was zo mooi om te ervaren. Maak een tuin van herinneringen, en zo lang je over hen praat zijn ze niet echt dood… Deze week keek is terug naar de tekenfilm Coco… over ‘dood ben ik pas als jij me bent vergeten’ dixit Bram Vermeulen en ik blijf fan.

Mijn tuin van herinneringen

Dit Allerheiligen weekend ging ik samen met de mama kerkhofbloemen plaatsen bij de graven van mensen die reeds lang overleden zijn… Mijn grootouders aan mama’s kant heb ik nooit gekend, deze langs papa’s kant zijn overleden toen ik 14 was… En toch is het mooi als herinneringen gedeeld worden.

Bomma & peter, mijn grootouders langs vaders kant.

Dinsdag was bomma en peter-dag (het was mijn peter), dan gingen we er ’s middags eten en ook na school was het richting mijn grootouders en ’s avonds brachten ze ons dan naar huis. ‘Bomma, ga je rijst met kip en currysaus uit een pakje maken alsjeblieft.’ En maraconipudding. Zij leerde ons dessertjes in laagjes maken met Saroma poeder in allerlei kleuren + koude melk. Of breide of haakte voor mijn naailes in school speciaal met een losse draad om wat onregelmatig te zijn zodat juf Gerarda het niet zag. Met sinterklaas maakte bomma poppenkleedjes voor de barbies, of een sjaal en muts voor mijn grote Brigitte (Bardot) pop. Mijn grootvader was eerder een stille man, die keek naar het kwebbelende ‘vrouwvolk’ en zag dat het goed was. Met hem mochten we boontjes trekken in zijn ‘lochting’. Of bijten in een vers geplukte tomaat met wat zout op. En hij bracht chocoladerepen mee als hij op zondag na de mis ging kaarten op café. Speciaal voor ons, zijn kleinkinderen.

Mijn bomma (1909 – 1978) en peter (1906 – 1978) zijn geheel plots overleden in een auto-ongeval, ze zaten op de achterbank en zijn uit de auto geslingerd.
Zondagavond, in de verte de sirene van de 100 en nog een. Rond 22 u, men belt aan, zacht gepraat. De mama komt in mijn slaapkamer ‘Meisje, wij moeten even naar het ziekenhuis bomma en peter hebben een ongeval gehad’. 3 u, de mama en papa staan aan mijn bed en zeggen dat mijn peter is overleden. Die week begraven we mijn grootvader. Verdriet, maar de bomma is er nog… Alle dagen gaan mijn ouders even tot bij haar, ze ligt in coma. Misschien is dat kneepje in hun hand een goed teken, of knipperde ze niet even met haar ogen, misschien herkent ze hun stem. Iedereen hoopt…  Bomma overlijdt anderhalve maand erna.  Nu hebben ik en mijn zussen (14, 12, 11 jaar) geen grootouders meer, grootouders die in ons leven verweven waren.  Vele jaren geleden, en toch herinner ik me die avond alsof het gisteren was.

 

Bertha & Emiel, de ouders van mijn mama

Bertha (1896 – 1949) en Emiel (1891 – 1957) hebben nooit de naam van grootouders kunnen dragen… Mijn mama is haar mama Bertha verloren toen ze 12 jaar oud was, een kleine meid nog. Mijn mama vertelde bij het plaatsen van de bloemen bij het graf, hoe een fiere dame haar mama was, met haar zwarte haren steeds opgestoken. Hoe trots ze op haar 3 dochters was. En hoe haar mama, toen de zussen op bezoek gingen in het ziekenhuis, hun kamde en mooie vlechten maakte. Plots je moeder verliezen moet heel erg zijn… voor het gezin, voor papa Emiel die achterbleef, maar ook voor de 3 meisjes. Mijn 2 tantes hebben nog een tuin van herinneringen aan hoe het vroeger was, mijn mama was misschien iets te jong om deze te hebben.

‘Opa’ Emiel was stationschef in Ename en een oud-strijder van de 1e Wereldoorlog. De mama zei bij bezoek aan het kerkhof ‘Hij praatte nooit over die tijd, hij kon het niet’. Ook mijn mama haar pa is geheel plots overleden, mama was net 23 geworden. ‘Opa’ Emiel heeft waarschijnlijk een infarct of draaiing gehad, hij is van de ladder gevallen bij het pruimenplukken, dood.  Weer een tragisch afscheid voor de 3 zussen, veel te vroeg. Gelukkig zijn er nog de verhalen achteraf. Van toen mijn papa Roland de vrijen ging, of nonkel Michel of nonkel Robert… want met zo 3 knappe dochters… Een herinnering van mijn pa is dat Emiel dreigde zijn fiets op straat te gooien, en hij de volgende keer aan kwam met een ‘roste velo’… ‘die kan er beter tegen als je hem op straat wil gooien’.

 

Meme & pepe, mijn overgrootouders langs vaders moederskant

Lang geleden. Ik was nog een peuter-kleuter toen meme overleed in 1965. Toch heb ik een verre gedachte dat ik op haar schoot zit, op haar zwarte lange kleed met een ‘voorschoot’ over, in een krakende rieten zetel naast de Leuvense stoof en ze is aan het vertellen… Ook aan pepe heb ik een herinnering, aan zijn raspende stem, aan mijn kleine handje in zijn ruw voelende knuist. Aan samen wandelen rond de binnenkoer, even tot aan de volière, langzaam want hij ging met een wandelstok. Pepe werd 91 (1874 – 1967) en meme werd 88 (1876 – 1965), echt wel oud voor een generatie van eind de 19e eeuw. Ik kom precies van goede genen voort.

Mijn overgrootouders langs moeders moederkant

Het oude graf van Leopold De Keyzer en Marie Weyts (meetje) is er nog steeds op de begraafplaats rond de kerk van Ename. Reeds lang overleden, reeds lang onleesbaar. En toch is het een tuin van herinneringen. Mooi dat zovele jaren later ik en mama even tot aan hun graf kunnen wandelen… het is geklasseerd… misschien blijft het misschien ook niet… Ik voel de dankbaarheid voor alles wat meetje gedaan heeft toen oma Bertha ziek werd en overleed. Je ziet meetje Weyts op de foto hierboven zittende naast ‘opa’ Emiel haar schoonzoon.

 

Tuin van herinneringen. De verhalen zijn de overlevering van een familie, spijtig zullen ze na de generatie van mijn ouders ook wegdeemsteren…

Misschien is het goed in deze donkere tijden even naar je grootouders of naar je oude tante of oom te bellen, even te horen hoe het met ze gaat.. En te vragen, praat nog even over vroeger…

Mijn hart gaat uit naar ieder die verdriet heeft door een afscheid. Mijn oprecht medeleven en een welgemeende virtuele knuffel.

Xoxo Ninon  (hou het veilig hou afstand)

 

Lees ook deze blogs over afscheid nemen  Hoe lang neem je afscheid   en I wil survive… of hoe overleef je zo een jaar